Türk Dil Kurumuna sözlüğüne göre pide, "Mayalı hamurdan yapılan, isteğe göre üzerine yumurta, kıyma, peynir, pastırma vb. konarak pişirilen, ince, yayvan yiyecek" tanımıyla karşımıza çıkmaktadır.
Pidenin kökeni ise oldukça eskilere dayanmaktadır. Yunanca "pita" sözcüğünden türemiş olsa da bugün bildiğimiz standartlarını Osmanlı döneminde kazanmıştır.
Dünyanın ilk tüketiciyi koruma kanunu olarak bilinen "Kanunname-i İhtisab-ı Bursa" adlı eserde karlımıza çıkmaktadır. 1502'de II. Bayezid tarafından çıkarılan bu kanunnameye göre pide ununun ekmek unundan daha saf olması, ince elekten elenmesi, üzerinde yeterince haşhaş bulunması ve gevrek pişirilmesi şarttır. "Yağlı pide normal pidenin yarısı kadar olur, yağlı pidenin 1 kilesine 1 okka tatlı yağ konularak üzerine haşhaş ekilmesi ve arı undan işlenmesi gerekir" şeklinde bir madde bulunmaktadır. O dönemde yapılan pideler genel olarak yuvarlak ve yassı olur formu daha çok pizzaya benzemektedir. Pide, Osmanlı mutfağının etkisiyle o dönem oldukça gelişmiş, içine kıyma, kavurma, sucuk, pastırma, peynir gibi lezzetler girmiştir. Pidenin yuvarlak hali hep açık olarak sunulsa da ince-uzun hali, açık ve kapalı olarak iki farklı şekilde sunulmaktadır. Pidenin günün her öğününde ve her zaman yenebilmesi çok sevilmesinde en önemli etkenlerden birisi olmuştur. Yeni birçok sebzenin ülkemize girmesi ile birlikte pide yapımında patates, domates ve biber gibi lezzetler de çokça kullanılmaya başlanmıştır. Bunların yanında bazı şarküteri malzemelerinin pideye eşlik etmesiyle kavurmalı, sucuklu, pastırmalı pide yapılmaya başlanmıştır.
Pide hamuru beyaz renkli buğday unundan yapılır. Başka herhangi bir un kullanılmaz. Pide hamuru un, su, tuz ve maya karıştırılarak yapılır ve kıvamına gelinciye kadar elle yoğrulur. Hamurun pide yapımında kullanılması için serin bir ortamda en az 2 saat dinlendirilmesi ve kabarması gerekir. Hazır hale elen hamurdan her biri yaklaşık 150 g ağırlığında ve küçük top şeklinde ayrılan hamur parçaları içi hafif unlanmış tahta muhafazaların içine konularak kullanılmak üzere bekletilir. Hamur günlük yapılır. Gün içinde tüketilmeyen hamurlar pide yapımında kullanılmaz.
Pide Hamuru Hazırlamak İçin;
Un: Üretilecek pide miktarına göre tartılır.
Su: Un miktarının yaklaşık % 55-60’ı kadar su kullanılır.
Tuz: Un miktarının yaklaşık % 0,5’si kadar tuz kullanılır.
Maya: Un miktarının yaklaşık % 0,3’ü kadar maya kullanılır.
Pidenin yapılışında hamurun hazırlanmasından, pidenin imalatına ve tüketiciye servis edilmesine kadar olan süreç ustalık ve hüner gerektirir. Pide hamurunun gramaj ölçüsünün yapılması dışında her işlem tamamen elde yapılmaktadır.
Özel tahta kürekler ile odun fırının içine yerleştirilen pideler meşe odununun ateş yoğunluğuna göre 3-6 dakika arasında fırında pişirilir. Pidenin fırının içinde ateşin konumuna göre yerleştirilmesi tadını ve kıvamını etkiler.
Pide Çeşitleri:
Kıymalı Pide:
Kıyma harcı az yağlı dana kıyması, soğan, domates, maydanoz ve tuzun bir kap içinde yaklaşık 3 dk. karıştırılmasıyla elde edilir. Kıyma için seçilen et, bölgede koltuk altı olarak tabir edilen dananın ön bacakları ile vücudunun birleştiği yumuşak bölgelerinden alınır. Bir kg kıyma harcı için; 600 g kıyma, 200 g domates, 150 g soğan, 50 g maydanoz ve 2 g tuz kullanılır. Domates ve soğanların kabuğu soyulduktan sonra bıçakla mümkün olduğunca küçük doğranır. Daha önce hazırlanmış hamur topları pide ustası tarafından açılarak inceltilir ve şekil verilir. Pide ustası iç malzemeyi pidenin içine koymadan önce hamuru iki eliyle tezgahta adeta tokatlayarak açar ve açılan hamuru havada döndürerek açma işlemine devam eder. Bu açma şeklinin iki amacı vardır. Tokatlayarak açma ve havaya atma işlemi çıkardığı ses nedeniyle bir ritüel haline gelmiştir. Ayrıca pide hamurunun eşit kalınlıkta ve yoğunlukta olmasını sağlar. Kıyma harcı pidenin tam ortasına konduktan sonra eşit kalınlıkta pidenin tüm yüzeyine yayılması sağlanır. Sonra pidenin kenarları yaklaşık 1-1,5 cm kalınlığında içe doğru kıvrılarak harcın dışarıya taşması engellenir. Fırından çıkarılan pidenin üzerine ve kenarlarına tereyağı sürülür. Yenmeye hazır hale gelen pidenin üzerine mevsimine ve isteğe göre turunç ya da limon sıkılabilir.
Peynirli Pide:
Kıymalı pide ile aynı usulde yapılır. Farkı pidenin içine kıyma harcı değil peynir harcı konmasıdır. Peynirli harcı, küçük rendelenmiş tulum peyniri, yumurta ve maydanozun bir kap içinde yaklaşık 3 dakika karıştırılmasıyla elde edilir. Bir tek peynirli pide harcı için; 75 g tulum peyniri, 2 adet yumurta ve bir miktar maydanoz kullanılır.
Tahinli Pide:
Daha önce hazırlanmış pide hamurunun, sıvı susam tahini, toz şeker ve tereyağı ile karıştırılıp yoğrulmasıyla hazırlanır. Bir kg. pide hamurundan 12-13 adet tahinli pide yapılır. Tahinli pide yapmak için; 1 kg pide hamuru, 1,5 kg susam tahini, 1 kg toz şeker, 100 g tereyağı kullanılır. Tahinli Pide, pide ustası tarafından yuvarlak bir şekilde ve ince olarak açılır.
Farkı pide yaratmak için, içine giren ürünleri değiştirerek birçok farklı lezzete pide yaratmak mümkündür.